transcript: Bilinen bütün canlı organizmalar, hayatlarına devam edebilmek için suya ihtiyaç duyarlar.
Evrenin öbür ucundaki gezegenlerde bile canla başla su aramamızın ve yeryüzünde her gün sürekli su tüketmemizin bir sebebi de budur. Peki, su içmeyi kesseniz vücudunuza ne olurdu? Tabi su derken, içinde su bulunan her türlü sıvıyı kastediyoruz – meyve suları gazoz ya da çay gibi. Tıpkı içimize oksijen çekme isteği gibi, susamak da hayatta kalmak için bir içgüdü. Bir yetişkinin vücudunun %65 ini oluşturan H2O, vücudumuzda en bol bulunan moleküldür. Genel bir çözücü olduğundan su, gıdaların ve hormonların vücut içinde taşınmasını sağlar, vücut sıcaklığını düzenler, eklemlerimizde tampon görevi görür ve hatta gözümüze kayganlığı da o verir. Her gün ortalama 1.5 litre idrar üretirsiniz ve diğer bir litre de nefes almaktan ve terlemekten kaybedilir, bir de… kaka yapmaktan. Ve bu sıvının geri yerine koyulması çok önemlidir. Beyinde susuzluk merkezi hipotalamustadır. Ve bu merkez, vücudunuzdaki sodyum ve diğer maddelerin miktarını ölçmek için, kan damarlarında bulunan sensörleri sürekli olarak kullanır. Örneğin; çok terlediğinizde kan hacminiz ve kan basıncınız düşer. Beyin bu değişikliği algılayarak bir şey içme isteğini yaratır. HEMEN ŞİMDİ! der size. Peki bu susuzluğu gideremiyorsanız ne olur? Dehidrasyonun ilk belirgin özelliği, kurumuş bir ağızdır ve vücut, mevcut suyunu korumak isteyeceğinden, bunu idrarın koyulaşması ve daha keskin kokulu olması takip eder. Su yoksunluğu daha sonra da beyninizi etkilemeye başlar – Sersemleşme, yavaşlamış tepki süresi ve acı hissetme güdüsünün azalması gözlenir. Aslında, dehidrasyona uğradığınızda beyin dokunuz büzüşür. Hidratlandırılmış ve dehidrasyona uğramış katılımcıların bulunduğu araştırmalarda, katılımcılara görevler verildi. Bu görevlerin yerine getirilmesinde, dehidrasyona uğramışlar, hidratlandırılmışlara göre daha çok beyin gücüne ve oksijene ihtiyaç duydu. Bir ya da iki gün hiç sıvı almazsanız, hiç idrara çıkamazsınız, yutkunmanız zorlaşır, kas spazmları ve bulantı geçirirsiniz. Aslında vücudunuz yemek yemeden çok daha uzun süre hayatta kalabilir ama sindirime ne olacağını düşünmek şu noktada öncelikli sorun değil. Ve susuz kalmış vücut, bozulmuş beyin fonksiyonlarından ötürü çılgına dönebilir. Bunama geçiren yaşlılarla yapılan çalışmalarda, ilginç bir şekilde aslında bu kişilerin kronik dehidrasyından müzdarip oldukları belirlendi. Daha da uzun süre su içmezseniz, kan derinize ulaşamaz; ki bu da ısı kaybınızın azalmasına, ama iç vücut sıcaklığınızın artmasına sebep olur. Bu durumda vücudunuz grimsi mavi bir renk alabilir. 3-5 günden fazla susuz kalırsanız, vücudunuz organlarınızı ve sonunda da beyninizi devre dışı bırakır. Tabi içimize çektiğimiz oksijenin durumuna benzemiyor ama dünyadaki tüm suyun yalnızca %2.5 u tatlısudur – ki bunun çoğu da buzullarda, buz tabakalarında, akifer denen yeraltı göllerinde tıkılı kalmıştır. Bu da içilebilir suyun %1’den az olduğu anlamına gelir. Ve bu suyun da çoğu ekinleri sulamak için kullanılır. Sadece ABD’de günde yaklaşık 500 milyar litre temiz su tarım için kullanılıyor ve diğer bir 500 milyar litre de elektrik santrallerini soğutmak için harcanıyor. Ve temiz su kaynaklarının kirlenmesi arttığından, dünyada 783 milyondan fazla insan temiz suya ulaşamıyor. Dünya genelinde bilim adamları bu soruna bir çare arıyor. Okyanus suyundan tuzu ayırmaktan tutun, yeraltı akiferlerinden yararlanmak ve yeni su filtrasyon sistemleri üretmeye kadar denemeler yapıyorlar. Konuyu uzaya getirirsek, NASA astronotların idrarlarından su elde edebildikleri ve bu suyun, bizim dünyada içtiğimizden daha temiz olduğu teknolojiyi geliştirdi. Ama sadece bilime ve teknolojiye bel bağlayamayız. Belki de çözüm bizim dünyada yaşayan bir tür olarak, bu küresel su krizini anlamamız ve katkıda bulunmamızda yatıyordur. Eğer küresel susuzluğu sonlandırmak görevine yardım etmek isterseniz, 22 Mart’taki Dünya Su Günü’ne katılın. Telefonunuzu elinizden bıraktığınız her 10 dakika için, ihtiyacı olan çocuklara 1 günlük temiz su bağışlayan UNICEF app’i ya da water.org gibi gerçekten harika projeler çıkıyor. Bunun için ve diğer hayır işleri için gerekli linkleri açıklama kısmında bulabilirsiniz. Küçük yatırımlar gerçekten kocaman farklılıklar yaratır. Bu videodan gelen bütün faydaları “Fas'ta 5 Köy” adlı su projesine bağışlayacağız. İzlediğiniz ve desteklediğiniz için teşekkürler. Haftalık bilim videolarımız için bizi takip edin.
Çeviri: Yelda Atalay
About
We publish the transcription of a YouTube video. This is useful for: search, language learning.